Khi thông tin nâng hạng được công bố, chỉ số đại diện cho các thị trường thường tăng, nhưng thanh khoản lại giảm trong ngắn hạn trước khi bật mạnh sau 6 tháng đến 1 năm.
Theo đề án mới được Chính phủ phê duyệt, Việt Nam đặt mục tiêu nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp của tổ chức FTSE Russell ngay năm nay. Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng giữa tháng này cho hay Việt Nam “đã nỗ lực đáp ứng các tiêu chí nâng hạng của FTSE”. Tổ chức này sẽ công bố kết quả đánh giá vào ngày 7/10.
Nhiều nhóm phân tích trong nước nhận định nâng hạng thị trường là yếu tố hỗ trợ đà tăng của VN-Index trong những tháng cuối năm. Sự kiện này cũng mở cánh cửa cho dòng vốn đầu tư nước ngoài chảy mạnh vào chứng khoán Việt Nam.
Tuy nhiên, số liệu thống kê từ nhiều thị trường trên thế giới cho thấy chỉ số và thanh khoản biến động nhiều hướng khác nhau trong và sau cột mốc nâng hạng. Được nâng hạng không đồng nghĩa thị trường sẽ bùng nổ ngay lập tức.
Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), nơi được tổ chức xếp hạng thị trường MSCI nâng hạng vào tháng 9/2010, là ví dụ điển hình. Chỉ số đại diện cho thị trường này tăng 4,6% sau một tháng từ khi công bố kết quả nâng hạng và tích lũy thêm 3,4% vào tháng tiếp theo. Tuy nhiên, thanh khoản suy yếu khiến đà tăng chững lại trong 3 tháng sau đó. Giá trị giao dịch bình quân của thị trường này liên tục lao dốc và chỉ bật mạnh trở lại nửa năm sau thời điểm công bố.
Tương tự, việc nâng hạng vào tháng 6/2013 cũng tạo ra hiệu ứng tích cực trong ngắn hạn cho thị trường chứng khoán Qatar. Chỉ số Qatar Exchange tăng 1,83% trong tháng đầu tiên, sau đó nhích thêm 4,1% ở tháng tiếp theo. Nửa năm sau ngày công bố nâng hạng thị trường, chỉ số này tăng gần 12%. Thanh khoản diễn biến ngược lại khi duy trì ở mức thấp hơn thời điểm nâng hạng suốt 4 tháng, sau đó cải thiện với tốc độ chậm.
Thống kê của Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam ở những thị trường khác cũng cho thấy diễn biến khá tương đồng. Trong quý đầu tiên kể từ khi FTSE nâng hạng vào tháng 3/2018, chỉ số đại diện cho thị trường này tăng gần 5,7%. Sau một năm, mức tăng đạt 8,8%, rồi lao dốc mạnh bởi khủng hoảng giá dầu và Covid-19.
Tại Romania – nơi được FTSE nâng hạng tháng 9/2019, chỉ số tăng xấp xỉ 3,3% sau quý đầu tiên. Thị trường sau đó giảm mạnh, có lúc mất 25% vì đại dịch, nhưng cũng hồi phục nhanh chóng. Chỉ số tăng đến 27,6% sau một năm kể từ ngày quyết định nâng hạng thị trường có hiệu lực.
“Nâng hạng thị trường thường mang lại hiệu ứng tích cực trong ngắn hạn, nhưng diễn biến dài hạn sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như bối cảnh vĩ mô như biến động chính trị, chính sách tiền tệ, dịch bệnh… lẫn nội lực thị trường”, ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam nói.
Theo chuyên gia của BSC, điểm chung của các thị trường được nâng hạng theo tiêu chí của FTSE hay MSCI là thanh khoản thường tích cực trong giai đoạn 4 tháng trước khi công bố quyết định chính thức. Nhà đầu tư nước ngoài mua ròng nhiều hơn vào tháng có kết quả, sau đó giảm dần hoặc chuyển sang bán ròng.
Tuy nhiên, các nhóm phân tích đều cho rằng xét về trung và dài hạn, hầu hết thị trường được nâng hạng có giá trị giao dịch tăng mạnh nhờ thu hút dòng vốn nước ngoài.
“Dòng vốn này thường cao gấp 5-7 lần bình quân giai đoạn trước khi được nâng hạng”, Ông Trần Hoàng Sơn, Giám đốc chiến lược thị trường Công ty cổ phần Chứng khoán VPBank (VPBankS) cho hay.
Ông Sơn dự đoán dòng vốn chảy vào thị trường Việt Nam khoảng 3-7 tỷ USD khi quyết định nâng hạng có hiệu lực, còn chuyên gia của Công ty Chứng khoán Vietcap cho rằng con số có thể dao động 6-8 tỷ USD.
Với góc nhìn lạc quan hơn, HSBC cho rằng việc FTSE nâng hạng có thể hút tối đa 10,4 tỷ USD vốn ngoại vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên, HSBC lưu ý dòng vốn thực tế sẽ khiêm tốn và phân bổ theo từng giai đoạn bởi FTSE thường thông báo trước khoảng 6 tháng khi thay đổi phân loại một thị trường.
Để được nâng hạng, Việt Nam phải thỏa mãn 9 tiêu chí lớn bắt buộc và 2 tiêu chí mang tính tham khảo không bắt buộc. Các tiêu chí này phải được tổ chức xếp hạng thị trường xem xét trên cơ sở đánh giá qua trải nghiệm thực tế và phản hồi tích cực của nhà đầu tư nước ngoài.
Một số nhóm phân tích dự đoán khoảng 90% khả năng Việt Nam sẽ được FTSE Russell công bố là thị trường mới nổi ngay tháng 10. Trong khi đó, số khác với quan điểm thận trọng hơn cho rằng 70% khả năng Việt Nam sẽ được nâng hạng vào cuối năm nay, 30% là vào tháng 3/2026 nếu tổ chức xếp hạng cần theo dõi thêm chênh lệch về thời gian thanh toán, phân phối chứng khoán và đánh giá quá trình xử lý với các giao dịch thất bại.
Phương Đông